Marczewski Edward
ur: 15 listopada 1907 w Warszawie - Polska
zm: 17 października 1976 we Wrocławiu - Polska
Wśród polskich matematyków szczególne miejsce zajmuje Edward Marczewski. Na jego życiu bowiem wyjątkowo odbiły się losy wojny i przemiany zaistniałe po jej zakończeniu, ale też i on sam swoją działalnością wywarł olbrzymi wpływ na to, co się w polskiej matematyce wydarzyło. Stąd w niniejszym opracowaniu raczej przedstawiać będziemy osobę matematyka Marczewskiego niż jego, niewątpliwie znaczące, osiągnięcia naukowe.
Urodzony 15 listopada 1907 r. w Warszawie w rodzinie lekarza Józefa Szpilrajna, po ukończeniu Państwowego Gimnazjum im. Batorego wstępuje w roku 1925 na Uniwersytet Warszawski. Już w czasie studiów ujawnia się nie tylko jego wielki talent matematyczny pierwsze publikacje w roku 1930, doktorat w 1932 ale także zamiłowania i zdolności organizacyjne działalność w organizacjach studenckich, a następnie w PTM.
Po uzyskaniu doktoratu, ucząc w szkołach średnich, jednocześnie jest asystentem na Wydziale Matematycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Dorobek naukowy, w tym wspólne prace z Sierpińskim, Kuratowskim, Mazurkiewiczem, oraz walory dydaktyczne sprawiają, że otrzymuje, rzecz to w owych czasach niezwykła, wykłady zlecone przed habilitacją. Te ostatnią ma mocno zaawansowaną, ale przewód habilitacyjny przerywa wybuch wojny.
Okres wojenny to okres tułaczki, ukrywania się, wielokrotnej zmiany nazwiska, ostatecznie pozostaje przy nazwisku Marczewski, ale też i działalności matematycznej głównie w tajnym nauczaniu. Ostatnim etapem tej tułaczki jest Wrocław, dokąd został wywieziony wraz z żoną. Po kapitulacji Niemiec Marczewski pozostaje już w polskim Wrocławiu, włączając się w prace Grupy Naukowej Miasta Wrocławia.
Następnie wespół z profesorami: Knasterem, Steinhausem i Slebodzińskim, organizuje życie matematyczne w powstającym uniwersytecie i politechnice. Dzięki współpracy Marczewskiego i Steinhausa nastąpiło zbliżenie teorii miary i teorii prawdopodobieństwa, co sprawiło, że ośrodek wrocławski stał się najsilniejszym w Polsce ośrodkiem probabilistycznym. Osobowości E. Marczewskiego należy zawdzięczać to, że w ośrodku wrocławskim panowała atmosfera otwartości, koleżeństwa, współpracy, co na równi z prezentowanym poziomem naukowym wpłynęło na dynamiczny rozwój wrocławskiej szkoły matematycznej.
Odnotujmy, z tego powojennego okresu, kierowanie przez Marczewskiego Grupą Funkcji Rzeczywistych Instytutu . Matematycznego PAN, piastowanie godności rektora Uniwersytetu Wrocławskiego (1953 - 1957), członkostwo Polskiej Akademii Nauk od roku 1958, od roku 1966 w. charakterze członka rzeczywistego. Przeżywa też i przykre chwile. Stan zdrowia zmusza go do rezygnacji ze stanowiska dyrektora Instytutu Matematycznego uniwersytetu, a w roku 1969 musi opuścić ten uniwersytet, któremu według uchwały senatu z 1957 roku dobrze zasłużył się jako rektor. Pewną osłodą jest nadanie mu w 1973 roku godności doktora honoris causa tej uczelni.
W tych trudnych i przykrych chwilach nie ustaje jego działalność naukowa, której główne nurty to teoria miary, teoria niezależności przez niego wprowadzona, a przede wszystkim nieustanna współpraca z młodymi, których zachęcał, zapładniał pomysłami, a jednocześnie kształtował ich charaktery. Dzięki jego inicjatywie Wrocławskie Towarzystwo Naukowe organizowało spotkania nie w wąskim gronie specjalistów, ale w szerszym gronie dla omówienia tematów interesujących całą społeczność akademicką.
Edward Marczewski mimo ciężkiej choroby do końca życia jest czynnym uczestnikiem życia matematycznego we Wrocławiu. Przez jego dom przewijają się przyjaciele, współpracownicy, uczniowie; ostatni z nich doktoryzuje się w roku 1975. Był wieloletnim, aż do śmierci, redaktorem "Colloquium Mathematicum". Pracowite i oddane matematyce, matematykom i w ogóle ludziom życie zakończyło się 17 października 1976 r.
