Aczel Janos
ur: grudzień 1924
JANOS ACZEL jest matematykiem, uczniem Leopolda Fejera zaliczanego obecnie do klasyków matematyki.
Jest twórcą teorii równań i nierówności funkcyjnych i jej niekwestionowanym liderem światowym.
Urodzony w grudniu 1924 roku na Węgrzech, ukończył studia matematyczne na Uniwersytecie w Budapeszcie, gdzie uzyskał także doktorat i habilitację.
W połowie lat sześćdziesiątych wyemigrował; po krótkim pobycie na Uniwersytetach w Kolonii i na Florydzie, osiadł w Kanadzie na University of Waterloo w prowincji Ontario.
Distinguished Professor, Fellow of the Royal Society of Canada, członek zagraniczny Węgierskiej Akademii Nauk, doctor honoris causa Technische Universität Karlsruhe (Niemcy) i Karl Franzens Universität w Grazu (Austria), założyciel i redaktor naczelny (nieprzerwanie od 1968 roku) czasopisma "Aequationes Mathematicae", członek komitetów redakcyjnych dziewięciu innych periodyków matematycznych o międzynarodowym zasięgu, spiritus movens i przewodniczący Komitetu Naukowego dorocznych światowych sympozjów z równań funkcyjnych (od 1962 r. ).
Wykładał, jako visiting professor, na uniwersytetach Stanford, Florida, California, Pasadena, San Diego i Arizona (USA), w Rzymie i Mediolanie (Włochy), Bochum, Kolonii, Hamburgu i Karlsruhe (Niemcy) oraz w Okayama (Japonia), Melbourne (Australia), Bernie (Szwajcaria) i Barcelonie (Hiszpania).
Jest członkiem Kanadyjskiego, Amerykańskiego i Austriackiego Towarzystwa Matematycznego oraz New York Academy of Science, był członkiem Rady Naukowej Kanadyjskiego Kongresu Matematycznego, przewodniczącym Royal Academy of Science Editorial Committee oraz przewodniczącym sesji specjalnych zjazdów American Mathematical Society i Canadian Mathematical Society. Wygłosił około dwustu tzw. "invited talks" na wielu uniwersytetach, w instytutach badawczych, na sympozjach i kongresach.
Profesor Aczel jest autorem około 250 prac naukowych z zakresu równań i nierówności funkcyjnych i ich zastosowań oraz dziewięciu monografii.
Jego książka "Lectures on Functional Equations and Their Applications" stała się początkiem usystematyzowanej teorii i zaczynem jej burzliwego rozwoju trwającego do dziś.
Podobną rolę spełnia obecnie napisana wspólnie z francuskim metematykiem J. Dhombresem monografia "Functional Equations in Several Variables" wydana w 1989 roku przez Cambridge University Press w ramach serii "Encyclopedia of Mathematics and Its Applications".
Aspektom poznawczym twórczości matematycznej Janosa Aczela stale towarzyszą bardzo silne akcenty aplikacyjne. W wielu przypadkach zastosowania, i to często pozamatematyczne, stanowiły dlań inspirację podejmowanych badań. Umiejętność dostrzegania problemów prowadzących do równań i nierówności funkcyjnych w takich dziedzinach jak fizyka, ekonomia, teoria informacji, psychologia, nauki społeczne stanowi charakterystyczną cechę dorobku naukowego Profesora Aczela. Dobre o tym wyobrażenie daje np. lektura jego książki "On Measures of Information and Their Characterizations" (Mathematics in Science and Engineering, Academic Press, New York and London, 1975) napisanej wspólnie z węgierskim matematykiem Z. Daróczym. Aplikacje w samej matematyce dotyczą m. in. geometrii, algebry abstrakcyjnej, analizy funkcjonalnej i teorii liczb.
Bliskie i głębokie są związki naukowe Profesora Aczela z polskim środowiskiem specjalistów z zakresu równań funkcyjnych. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych bardzo owocnie współpracował z prof. Stanisławem Gołąbem - wybitnym polskim geometrą. Napisali m. in. wspólną monografię "Funktionalgleichungen der Theorie der geometrischen Objekte", Monografie Matematyczne, PWN Warszawa, 1960, stanowiącą modelowy przykład nietrywialnych zastosowań pojęć i metod teorii równań funkcyjnych w podstawach geometrii współczesnej. Przede wszystkim jednak, w tamtym okresie ukierunkowali oni działalność naukową profesora Marka Kuczmy - twórcy polskiej szkoły równań funkcyjnych i organizatora środowiska matematycznego na Uniwersytecie Śląskim. Profesor Kuczma zawsze podkreślał, że zarówno wtedy jak i później Janos Aczel twórczo go inspirował.
Prócz wspólnych publikacji ze Stanisławem Gołąbem i Markiem Kuczmą wymienić jeszcze należy prace profesora Aczela napisane wspólnie z Janem Mikusińskim, Stefanem Zubrzyckim, Zenonem Mosznerem i Edwardem Siwkiem. Z matematykami Uniwersytetu Śląskiego pozostaje Profesor Aczel w ścisłym kontakcie; dwukrotnie (1989 i 1992) odwiedzał Instytut Matematyki Uniwersytetu Śląskiego wygłaszając odczyty o wynikach swych aktualnych badań, a kilku matematyków naszego Uniwersytetu przebywało na University of Waterloo współpracując z Janosem Aczelem. Katowickiemu o środkowi równań funkcyjnych profesor Aczel powierzył (blisko dwa lata temu) organizację najważniejszej dla tej dyscypliny matematycznej imprezy naukowej: International Symposium on Functional Equations (ISFE - 1996). Skupia ono corocznie najwybitniejszych specjalistów z dziedziny równań i nierówności funkcyjnych z kilkunastu krajów świata. Stanowi to dla ośrodka i polskiego środowiska specjalistów tej teorii oraz dla całego Uniwersytetu bardzo istotne wyróżnienie i, zarazem, poważne zobowiązanie. Jednocześnie jest jednym z przejawów stale bardzo żywych kontaktów naukowych Profesora Aczela z Uniwersytetem Śląskim.
