Mazur Stanisław
ur: 1 stycznia 1905 we Lwowie - Ukraina
zm: 5 listopada 1981w Warszawie - Polska
Stanisław Mazur urodził się w 1905 r. we Lwowie, gdzie po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął w 1923 r. studia na Wydziale Matematyczno - Przyrodniczym Uniwersytecie im. Jana Kazimierza. Po trzech semestrach wybitnie utalentowanemu matematycznie Mazurowi nie wystarczyła wiedza tu zdobywana, pragnął dotrzeć do źródła, którym w latach 20-tych była Getynga i Paryż. Wyjechał na własny koszt na studia do Getyngi. Słuchał wykładów najznakomitszych, światowej sławy matematyków: E. Borela, J. Hadamarda i H. Lebesgue'a. Ze względów finansowych po roku wrócił do Lwowa. Nawiązanie kontaktu z S. Banachem rozpoczęło wieloletnią ich współpracę i przyjaźń.
W 1930 r. Mazur został asystentem w katedrze prof. H. Steinhausa na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie. W 1932 r. otrzymał stopień doktora filozofii w tym uniwersytecie, na podstawie pracy z zakresu zastosowania analizy funkcjonalnej do teorii limesowalności. Promotorem był S. Banach. W trzy lata później przeniósł się na Politechnikę Lwowską jako starszy asystent, później adiunkt w katedrze prof. A. Łomnickiego. S. Mazur habilitował się też na Uniwersytecie Lwowskim w 1936 r. na podstawie rozprawy dotyczącej teorii przestrzeni B0 (lub F) i rozszerzenia teorii do klasyfikacji ogólnych przestrzeni liniowych topologicznych. Nadal pracował w politechnice i jako docent na uniwersytecie skupiając wokół siebie grono młodych matematyków.
W latach 1939 - 41 i 1944 - 46 w okresie radzieckiej władzy we Lwowie był S. Mazur profesorem i kierownikiem Katedry Geometrii na uniwersytecie. Równocześnie pracował w Instytucie Matematyki Ukraińskiej Akademii Nauk. Prowadził wówczas intensywną działalność jako przewodniczący Związku Patriotów Polskich na Ukrainie Zachodniej.
W 1946 r. wyjechał do Łodzi i tam organizował ośrodek matematyczny, objął Katedrę Analizy Matematycznej Uniwersytetu Łódzkiego jako profesor zwyczajny. Po dwóch latach przeniósł się do Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie już pracował do emerytury. Współdziałał w organizowaniu Instytutu Matematyki, gdzie od 1949 r. kierował Działem Analizy Funkcjonalnej (do 1958 r.), a w latach 1949 - 52 był jego wicedyrektorem. Był także sekretarzem naukowym PAN w pierwszych latach po jej powstaniu. Z Uniwersytetem Warszawskim związał swoją działalność nie tylko naukową i dydaktyczną, ale i organizacyjną. W latach 1964 - 69 był dyrektorem Instytutu Matematycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Zainicjował reformę studiów matematycznych w Uniwersytecie Warszawskim (podział na sekcje) rozszerzoną później na wszystkie uniwersytety w Polsce. Od 1946 r. był posłem na Sejm (przez dwie kadencje) referując niejednokrotnie sprawy nauki. Był członkiem rzeczywistym PAN (od chwili powstania), członkiem zagranicznym Węgierskiej AN.
Wyniki badań Mazura, głównie z zakresu analizy funkcjonalnej, miały duży wpływ na kierunki badań w tej dziedzinie wielu matematyków na całym świecie. Mazur zapoczątkował kilka nowych działów tej dyscypliny, jak metody geometryczne analizy funkcjonalnej, badania w zakresie teorii ogólnych przestrzeni liniowych metrycznych zupełnych i przestrzeni lokalnie wypukłych, ogólna teoria przestrzeni liniowo topologicznych, teoria operatorów wielomianowych oraz operatorów wymiernych, nowoczesna teoria limesowalności (zbudowana wspólnie z W. Orliczem), teoria pierścieni liniowo unormowanych.
Mazur zamieścił wiele swoich wyników w postaci "Uwag" w dziele Banacha "Teorie des operations" (1932 r.). Część twierdzeń w tej monografii jest dziełem samodzielnym Mazura lub wspólnym z Banachem.
Wraz z Orliczem Stanisław Mazur uogólnił przestrzenie Banacha na tak zwane przestrzenie typu Bo, to znaczy przestrzenie liniowo metryczne zupełne i lokalnie wypukłe. Nowa, bardzo przydatna w matematyce teoria została opublikowana w dwóch pracach wydanych w latach 1948 i 1953, choć wyniki były uzyskane jeszcze przed II wojną światową.
Zapoczątkowana przez Mazura teoria przestrzeni liniowo topologicznych lokalnie wypukłych rozwinęła się w latach następnych bardzo szybko, dając możliwość zbudowania w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ogólnej teorii dystrybucji, a w konsekwencji przeprowadzenia podstawowych badań w teorii równań różniczkowych cząstkowych o stałych współczynnikach.
Mazur otrzymał fundamentalne wyniki w teorii limesowalności. Inspirowały one wielu polskich i zagranicznych matematyków i weszły na stałe do monografii tego przedmiotu.
Prace Mazura z zakresu podstaw teorii pierścieni unormowanych miały podstawowe znaczenie dla ogólnej teorii algebr Banacha. Poza tymi wynikami, wiele prac o znaczeniu podstawowym dotyczy innych działów: podstaw analizy obliczalnej zajmującej się badaniem własności funkcji, które można zdefiniować w sposób efektywny, teorii liczb, algebry, teorii funkcji rzeczywistych, topologii, rachunku wariacyjnego i podstaw matematyki. Współpracował z wieloma matematykami: Banachem, Orliczem, Schauderem, Ulaniem, Auerbachem i innymi.
Po II wojnie światowej z licznej lwowskiej grupy jedynie S. Mazur i W. Orlicz kontynuowali badania lwowskiej szkoły matematycznej w zakresie analizy funkcjonalnej. S. Mazur wychował wielu uczniów, m.in. Cz. Bessaga, A. Pełczyńskiego, S. Rolewicza, L. Włodarskiego, W. Żelazko. Przywiązywał dużą wagę do pracy z młodzieżą tak uniwersytecką, jak i uzdolnioną ze szkół średnich.
Sylwetkę S. Mazura trafnie charakteryzuje A. Pełczyński: "Prof. Mazur jest wspaniałym wykładowcą i atrakcyjnym nauczycielem. Niezwykle starannie i jednocześnie z wielkim temperamentem prowadzi wykłady, które są szkołą klarowności i precyzji. Profesor Mazur szczególnie cenił co często podkreślał wyniki, które się prosto formułują, a trudno dowodzą".
Mazur publikował mało, zawsze szukał jeszcze lepszego rozwiązania problemu, co jednak dawało często priorytet innym matematykom. W sumie opublikował 40 prac w czasopismach polskich (głownie Studia Mathematicae) i zagranicznych. Zmarł 5 listopada 1981 roku w Warszawie.
