Kuratowski Kazimierz
ur: 2 lutego 1896 w Warszawie - Polska
zm: 18 czerwca 1980 w Warszawie - Polska
Kazimierz Kuratowski współtwórca polskiej szkoły matematycznej, profesor Politechniki Lwowskiej w okresie międzywojennym i Uniwersytetu Warszawskiego, członek i wiceprezes Polskiej Akademii Nauk.
Kazimierz Kuratowski urodził się w Warszawie 2 lutego 1896 r. w rodzinie inteligenckiej. Tam ukończył gimnazjum filologiczne. Języków: francuskiego, angielskiego i niemieckiego, uczył się dodatkowo. W Warszawie był wówczas jedynie uniwersytet rosyjski, powszechnie bojkotowany przez młodzież polską. Wyjechał zatem do Glasgow, gdzie rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii tamtejszego uniwersytetu. Po roku wrócił do Warszawy, aby wstąpić do nowo otwartego w 1915 r. Uniwersytetu Warszawskiego. Studia ukończył doktoratem uzyskanym w 1921 r. na podstawie dwuczęściowej pracy z dziedziny topologii. Po śmierci faktycznego opiekuna pracy, którym był Z. Janiszewski, promotorem został W. Sierpiński. W pierwszej części tezy doktorskiej podał Kuratowski aksjomatyczne ujęcie topologii przez wprowadzenie aksjomatyki domknięć. W drugiej natomiast definitywnie rozstrzygnął zagadnienie continuów nieprzywiedlnych, rozważanych w pracy doktorskiej Janiszewskiego (pisanej pod kierunkiem Poincarego, Lebesgue'a i Frecheta).
W tym samym roku (1921) Kuratowski habilitował się na Uniwersytecie Warszawskim na podstawie pracy stanowiącej rozwiązanie pewnego zagadnienia z teorii mnogości, postawionego przez matematyka belgijskiego Ch. de la Vallee Poussina. Do roku 1927 wykładał na Uniwersytecie Warszawskim. W lipcu 1927 r. został Kuratowski profesorem nadzwyczajnym matematyki na Wydziale Ogólnym Politechniki Lwowskiej, na którym poziom wykładów i seminariów matematycznych niewieleróżnił się od uniwersyteckiego. Dwukrotnie pełnił funkcję dziekana Wydziału Ogólnego. W tym okresie uczniem jego był niezwykle utalentowany Stanisław Ułam (później zasłynął w Stanach Zjednoczonych z badań atomowych). Zatwierdzona w 1933 r. ustawa Jędrzcjewicza spowodowała likwidację Wydziału Ogólnego na Politechnice Lwowskiej.
W 1934 r. Kuratowski powrócił jako profesor zwyczajny do Uniwersytetu Warszawskiego, z którym związał swoją działalność naukową i pedagogiczną już do końca życia, z przerwą w okresie okupacji hitlerowskiej, gdy zamknięto uniwersytet. Prowadził wówczas zajęcia na tajnym Uniwersytecie Warszawskim wraz z wieloma matematykami, którzy z narażeniem życia swojego i swoich rodzin wykładali i prowadzili prace naukowe.
Po wojnie Kuratowski przystąpił niezwłocznie do odbudowy i organizacji nauki polskiej. Działał w wielu towarzystwach i instytucjach naukowych, piastując w nich wysokie godności (w Towarzystwie Naukowym Warszawskim, Polskiej Akademii Umiejętności, Polskiej Akademii Nauk, Polskim Towarzystwie Matematycznym). Był także członkiem wielu towarzystw zagranicznych i akademii nauk: węgierskiej, Związku Radzieckiego, austriackiej, włoskiej, niemieckiej,. Wraz z aktywną działalnością naukową łączył Kuratowski działalność redakcyjną w wielu wydawnictwach matematycznych. Był redaktorem naczelnym (od 1952 r.) "Fundamenta Mathematicae", czasopisma, które powołane do życia przez Z. Janiszewskiego, S. Mazurkiewicza i W. Sierpińskiego było poświęcone teorii mnogości, topologii i podstawom matematyki. Był redaktorem Biuletynu PAN, współtwórcą i redaktorem wydawnictwa Monografie Matematyczne, w ramach którego ukazały się najznakomitsze opracowania przedstawicieli szkół matematycznych warszawskiej i lwowskiej.Po wojnie Kuratowski przystąpił niezwłocznie do odbudowy i organizacji nauki polskiej. Działał w wielu towarzystwach i instytucjach naukowych, piastując w nich wysokie godności (w Towarzystwie Naukowym Warszawskim, Polskiej Akademii Umiejętności, Polskiej Akademii Nauk, Polskim Towarzystwie Matematycznym). Był także członkiem wielu towarzystw zagranicznych i akademii nauk: węgierskiej, Związku Radzieckiego, austriackiej, włoskiej, niemieckiej,. Wraz z aktywną działalnością naukową łączył Kuratowski działalność redakcyjną w wielu wydawnictwach matematycznych. Był redaktorem naczelnym (od 1952 r.) "Fundamenta Mathematicae", czasopisma, które powołane do życia przez Z. Janiszewskiego, S. Mazurkiewicza i W. Sierpińskiego było poświęcone teorii mnogości, topologii i podstawom matematyki. Był redaktorem Biuletynu PAN, współtwórcą i redaktorem wydawnictwa Monografie Matematyczne, w ramach którego ukazały się najznakomitsze opracowania przedstawicieli szkół matematycznych warszawskiej i lwowskiej.
Po wyzwoleniu Kuratowski pracował nad powołaniem Państwowego Instytutu Matematycznego (1949 r.), późniejszego Instytutu Matematycznego PAN. Była to jednostka koordynująca działalność matematyczną w całym kraju.
Kuratowski był dyrektorem instytutu do 1967 r. Od 1945 r. był członkiem zwyczajnym PAU w Krakowie, następnie członkiem zwyczajnym PAN.
W ocenie pracy naukowej Kuratowskiego, jego uczeń, znakomity topolog K. Borsuk, podkreślał przede wszystkim znaczące wyniki w topologii mnogościowej. Wprowadził Kuratowski aksjomatykę domknięć (zwaną w świecie aksjomatyką Kuratowskiego), która posłużyła za podstawę do systematycznej rozbudowy teorii przestrzeni topologicznych, oraz rozwijanej przez Kuratowskiego teorii continuów nieprzywiedlnych między dwoma punktami (tzn. nie zawierających podcontinuów właściwych łączących te punkty). Aksjomatyką Kuratowskiego po dziś dzień stanowi jeden z najpowszechniej stosowanych sposobów wprowadzania topologii. Prace Kuratowskiego wpływały na rozwój niemal każdego działu topologii. Do najcenniejszych wyników należą uzyskane po wojnie, dotyczące związków między topologią a teorią funkcji analitycznych, a także głębokie twierdzenia z zakresu teorii rozcinania przestrzeni euklidesowych.
Wraz z Ulamem wprowadził pojęcie tzw. ąuasi-homeo-morfizmu, otwierającego nową dziedzinę badań topologicznych.
Także w teorii miary wyniki Kuratowskiego uzyskane wspólnie z S. Banachem czy A. Tarskim stanowią punkt wyjścia badań wielu innych autorów. Wykorzystując w tych pracach związek między działaniami logicznymi alternatywy, koniunkcji i negacji a działaniami mnogościowymi dodawania, mnożenia i dopełnienia, wprowadził metodę pozwalającą na szacowanie w prosty sposób tzw. klasy borelowskiej lub klasy rzutowej danego zbioru punktów. O dużej komunikatywności i cennej umiejętności współpracy tak z kolegami, jak i uczniami świadczą liczne wspólne twierdzenia i wyniki. Wspólne prace Knastera i Kuratowskiego w teorii zbiorów spójnych przyniosły wszechstronne i precyzyjne opracowanie ogólnej teorii zbiorów spójnych oraz zastosowanie do zagadnień rozcinania płaszczyzny, wraz z paradoksalnymi przykładami zbiorów spójnych (zbiór dwuspójny Knastera - Kuratowskiego).
Prace Kuratowskiego w teorii continuów (przekroje domknięte płaszczyzny i przekroje nieprzywiedlne, tzn. nie zawierające podzbiorów właściwych będących przekrojami) inspirowały wielu matematyków (m.in. cenne wyniki Knastera).
W dowodach wielu twierdzeń matematycznych ma zastosowanie twierdzenie nazwane lematem Kuratowskiego - Zorna. Twierdzenie to ("Niech będzie << X ? >> zbiorem uporządkowanym. Jeżeli w zbiorze X dla każdego łańcucha A?X istnieje ograniczenie górne, to w X istnieje element maksymalny".) po raz pierwszy udowodnił Kuratowski w 1922r. ("Fundamenta Mathematicae" t. 3), a jego zastosowania wskazał M. Zorn w 1935 r. (Bulletin of the American Mathematical Society 41). W teorii mnogości i topologii wprowadził Kuratowski pojęcia, które na trwałe weszły do literatury. Np. jest autorem zgrabnej definicji pary uporządkowanej (a+b)={{a,b},{a}} na gruncie teorii zbiorów, symbolu?-1E na oznaczenie przeciwobrazu. Rozpowszechnił w swoich pracach i monografiach w światowej literaturze przedmiotu wiele terminów i symbolikę teorii mnogości i topologii.
Był on zapraszany do bardzo wielu uniwersytetów jako wykładowca, w samych Stanach Zjednoczonych wykładał w 38 uniwersytetach. Reprezentował polską matematykę w Międzynarodowej Unii Matematycznej i na licznych międzynarodowych kongresach. Był doktorem honoris causa wielu uniwersytetów zagranicznych. Kazimierz Kuratowski zmarł w Warszawie 18 czerwca 1980 r.
