Hasse Helmut

Matematycy Odsłon: 710

Ojciec Helmuta Hasse'go był sędzią. Matka urodziła się w Milwaukee (Wisconsin, USA) ale od piątego roku życia mieszkała w Kassel. Edukacja Helmuta przebiegała w różnych szkołach w pobliżu Kassel, aż do 1913r., kiedy w wieku 15 lat przeprowadził się wraz z rodziną do Berlina, gdzie ojcu zaproponowano pracę na wysokim stanowisku. Przez dwa lata studiował w Fichte-Gymnasium w Berlinie, po czym, jako wolontariusz, wstąpił do armii podczas I wojny światowej.

W roku akademickim 1917/18 Hasse sprawował swoje obowiązki wojskowe w Kilonii, miał też możliwość uczęszczania na wykłady Otto Toeplitz'a. Opuściwszy armię wstąpił na Uniwersytet w Getyndze. Spośród nauczycieli wyróżnić można Landau'a, Hilbert'a, Emmy Noether and Hecke'go. Właśnie Hecke wywarł na niego największy wpływ, mimo, iż ten opuścił Getyngę zaledwie kilka miesięcy po przybyciu tam Hassego - wyjechał do Hamburga.

Można było przypuszczać, że Hasse podąży za Hecke'm do Hamburga, ale nie podjął tej drogi, decydując się na studia pod kierunkiem Hensel'a w Marburgu w 1920r. Prace Hensel'a nad liczbami p-adycznymi miały wielki wpływ na kierunek poszukiwań Hassego. W październiku 1920r. odkrył zasadę 'local-global' pokazującą, że formuła kwadratowa reprezentująca 0 nietrywialnie nad liczbami p-adycznymi dla każdej liczby pierwszej p i nad liczbami rzeczywistymi, reprezentuje nietrywialnie 0 nad racjonałami. Ważność tego rezultatu, znana obecnie jako zasada Hassego, polega na tym, że czy reprezentacje liczby poprzez daną formułę, jak i przez dwie formuły, są równe, można zadecydować używając jedynie 'lokalnej' informacji.

Zasada 'local-global' i formy jej zastosowania są ważną częścią jego pracy doktorskiej "Über die Darstellbarkeit von Zahlen durch quadratische Formen im Körper der rationalen Zahlen" z 1921r., jak i tezy habilitacyjnej "Über die Aquivalenz quadratischer Formen im Körper der rationalen Zahlen".

W 1922r. Hasse został wykładowcą Uniwersytetu w Kilonii, a trzy lata później - profesorem w Halle. Podczas pracy w Kilonii utrzymywał bliskie stosunki z matymatykami z Hamburga - byli wśród nich: Artin, Hecke, Ostrowski i Schreier. Kontynuował prace Heinricha Weber'a nad teorią 'class field', pisząc wiele artykułów, rozpoczynających sławną pracę o tej właśnie teorii, opierając się na wkładzie naukowym Kronecker'a, Heinricha Weber'a, Hilbert'a, Furtwängler'a czy Takagi.

W Halle Hasse uzyskał fundamentalne rezultaty pracując nad strukturami prostych algebr nad 'lokalnymi dziedzinami'. W 1930r. zastąpił w Marburgu przechodzącego na emeryturę Hensel'a. Tam pracował z Brauer'em i Emmy Neother doprowadzając do kulminacji odkryć dotyczących prostych algebr (grupa Brauer'a). Rozpoczął również pracę nad krzywymi eliptycznymi oraz - z Baer'em - nad dziedzinami topologicznymi. W tym czasie osiągnął rezultat, kojarzony obecnie z jego nazwiskiem, kiedy, inspirowany przez Mordell'a i Davenport'a, udowodnił analogię hipotezy Reinmana dla funkcji zeta krzywych eliptycznych.

Rok 1933 był znaczący dla całych Niemiec, a więc i Hassego. W tym roku do władzy w Niemczech doszli Naziści, a efekty tego były dla niemieckich matematyków poważne. MacLane, który był w tym okresie w Getyndze, pisze : "7.04.1933r., nowe prawo zdymisjonowało wszystkich pracowników pochodzenia żydowskiego. Efekt dla Instytutu Matematyki w Getyndze był drastyczny. Wywieziono lub zwolniono z wydziału osiemnastu matematyków".

Kiedy Weyl zrezygnował z posady profesora w Getyndze, Hasse otrzymał ofertę zostania jego następcą. Jak mówi Edwards : ...Hasse zdawał się być potencjalnie akceptowany przez Nazistów i nadal pozostawał matematykiem najwyższego kalibru".

Postępując zgodnie z radą Weyl'a, Hasse zdecydował przyjąć propozycję, chociaż spotkał się z ostrą opozycją ze strony funkcjonariuszy nazistowskich z Instytutu. W roku 1934 został zaproszony do Getyngi. Trudno zrozumieć rzeczywiste poglądy polityczne Hassego z tego okresu. Edwards podsumowuje ze swojego punktu widzenia jego pozycję : "Zapatrywania polityczne Hassego oraz jego relacje z rządem nazistowskim nie są łatwe do skategoryzowania. Z jednej strony jego stosunki z nauczycielem Hensel'em, wieloznacznym Żydem według standardów nazistowskich, były bardzo bliskie, aż do śmierci Hensel'a w 1941r. ... Jedna z jego najważniejszych prac była kolaboracją z Emmy Noether i Richardem Brauer'em (oboje Żydzi), opublikowaną w 1932r. dla uczczenia siedemdziesiątej rocznicy urodzin Hensel'a. ... Hasse nie poszedł na kompromisy związane z matematyką dla powodów politycznych ... szamotał się z funkcjonariuszami nazistowskimi, którzy próbowali (czasami odnosząc sukces) przekonać matematyków do doktryny politycznej ... . Z drugiej strony jednak nie krył swoich skrajnie nacjonalistycznych poglądów i zgody z wieloma aspektami polityki Hitlera".

Hasse miał nadzieję polepszyć swój wpływ na autorytety Instytutu, dlatego złożył wniosek o członkowstwo w partii nazistowskiej. Ale jeden z jego antecendentów był pochodzenia żydowskiego i nie został przyjęty. Oficjalnie wniosek został odłożony z obietnicą ponownej weryfikacji po wojnie.

Od 1939r. do 1945r. Hasse przebywał na wojnie, opuściwszy Getyngę i powróciwszy do dawnych obowiązków w armii. Pracował w Berlinie nad problemami balistycznymi. Gdy powrócił do Getyngi, został zdjęty z posady przez brytyjskie siły okupacyjne. Zawieszono mu prawa do nauczania, a propozycji pozostania jedynie jako pracownik badawczy nie przyjął. W 1946r. przeprowadził się do Berlina, gdzie przyjął posadę pracownika naukowego w Akademii Berlińskiej. H W Leopoldt pisze : "Kiedy w Berlinie wznowił działalność pedagogiczną w 1948, zainteresował olbrzymią widownię. W pierwszym publicznym wykładzie porównał estetyczną zasadę pracy w muzyce i teorii liczb. Większość przykładów muzycznych czerpał z późnych sonat fortepianowych Beethovena, które, jako zapalony pianista, zaczął nagle studiować w ciągu ostatnich lat. Ja właśnie zacząłem wtedy studiować matematykę, a ten wykład pozostawił we mnie długotrwały ślad i właściwie zadecydował o przyszłym kieunku mych studiów..."

W maju 1949r. Hassemu zaproponowano posadę profesora w Uniwersytecie w Humboldt we wschodnim Berlinie. Jego praca o determinowaniu arytmetycznych własności 'abelowych dziedzin liczbowych', Über die Klassenzahl abelscher Zahlkörper, właśnie w tym czasie została opublikowana. Prawie równocześnie ukazała się książka Zahlentheorie zawierająca, po raz pierwszy, systematyczny wstęp do algebraicznej teorii liczb, opartej o 'lokalne' metody. Wkrótce została przetłumaczona na język angielski.

roku 1950 Hasse został zaproszony do Hamburga, gdzie kontynuował pracę pedagogiczną aż do 1966r., kiedy przeszedł na emeryturę. Jego wkład w historię matematyki ujął Edwards , gdzie pisze: "Jeden z najważniejszych matematyków dwudziestego wieku, Helmut Hasse, człowiek, którego znakomite utalentowanie objęło pracę badawczą, propagowanie matematyki, nauczanie i pracę wydawniczą".

Nawiązanie do pracy wydawniczej tłumaczy fakt, że Hasse przez 50 lat był wydawcą Dziennika Crelle's. W czasie życia Helmut Hasse został uhonorowany nagrodami przez wiele organizacji. Wśród nich znajdują się:

• Niemiecka Akademia 'der Naturforscher Leopoldina' w Halle,

• Akademia 'der Wissenschaften' w Getyndze,

• Fińska Akademia 'der Wissenschaften' w Helsinkach,

• Niemiecka Akademia 'der Wissenschaften' w Berlinie,

• Akademia 'der Wissenschaften und der Literatur' w Mainz,

• Niemicka Nagroda Narodowa '1.Klasse für Wissenschaft und Technik',

• Hiszpańska Akdademia 'der Wissenschaften' w Madrycie,

• Doctor honoris causa Uniwersytetu w Kilonii,

• Medal 'Cothenius' Niemieckiej Akademii 'der Naturforscher Leopoldina'.