Liczba 13

Matematyczne rozmaitości Odsłon: 5861

Liczba 13 była obiektem fascynacji, kontrowersji i niepokoju od czasów starożytnych. 13 nie jest jedynie prostą liczbą pierwszą w matematyce. Jej obecność w religii, kulturze i powszechnej wierze uczyniła ją jedną z najbardziej znanych i omawianych liczb w historii ludzkości. Chociaż dla wielu 13 jest symbolem pecha i niebezpieczeństwa, dla innych jest to liczba pozytywna, święta i ważna. Niezależnie od interpretacji, trudno zaprzeczyć, że liczba 13 zasługuje na szczególne miejsce w naszej kulturze i historii.

Przyjrzyjmy się na tą liczbę z każdej strony.

Cechy matematyczne

• 13 jest liczbą pierwszą, co oznacza, że dzieli się jedynie przez 1 i przez siebie samą.
• Jest szóstą liczbą pierwszą, następującą po 11 i przed 17.
• Jest liczbą pierwszą bliźniaczą z 11.
• W systemie dwójkowym liczba 13 jest reprezentowana jako 1101.

• 13 jest siódmą liczbą Fibonacciego
• 13 jest większą z liczb bliźniaczych (11, 13)
• 13 jest liczbą pierwszą Chena
• 13 jest liczbą szczęśliwą
• 13 jest liczbą wesołą
• 13 jest najmniejszą nietrywialną liczbą pierwszą, która czytana wspak jest również liczbą pierwszą (w piśmiennictwie anglojęzycznym stosowane jest dla takich liczb określenie emirp)
• 13 jest liczbą Ulama
• 13 jest jedną z trzech znanych liczb pierwszych Wilsona (5, 13, 563)
• 13 jest liczbą przylegającą
• 13 jest liczbą Protha
• 13 jest liczbą deficytową
• 13 jest liczbą bezkwadratową
• 13 jest liczbą pierwszą sześcienną w postaci
• 13 jest dolną granicą rozwiązania problemu Grahama-Rothschilda
• 13 jest palindromem liczbowym, czyli może być czytana w obu kierunkach, w pozycyjnym systemie liczbowym o bazie 3 (111) oraz bazie 12 (11)
• 13 należy do dwóch trójek pitagorejskich (5, 12, 13), (13, 84, 85).

Liczba 13 w nauce

• liczba atomowa glinu
• obiekt na niebie Messier 13
• galaktyka NGC 13
• planetoida (13) Egeria
• kometa krótkookresowa 13P/Olbers

Liczba 13 w historii

• Trzynaście kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej, z których powstało tyleż pierwszych stanów USA
• Wojna trzynastoletnia

Liczba 13 w kulturze

• trzynastozgłoskowiec – najczęściej używany format wiersza polskiego
• 13 bajek z królestwa Lailonii dla dużych i małych – zbiór filozoficznych przypowieści Leszka Kołakowskiego
• Trzynaste piórko Eufemii – tytuł książki Macieja Wojtyszki
• Trzynastego – piosenka Kasi Sobczyk i Czerwono-Czarnych (muzyka: Ryszard Poznakowski, słowa: Janusz Kondratowicz)
• Trzynasty występek – tytuł opowiadania Edmunda Niziurskiego
• 13 posterunek – popularny polski sitcom
• 13 demonów Scooby Doo – serial animowany
• Piątek, trzynastego – amerykański horror
• XIII Księga Pana Tadeusza – pornograficzna parodia, przypisywana Aleksandrowi Fredrze
• XIII – seria komiksowa stworzona przez Jeana Van Hamme (scenariusz) i Williama Vance'a (rysunki)
• XIII Mystery – poboczny cykl serii komiksowej stworzonej przez Jeana Van Hamme (scenariusz) i Williama Vance'a (rysunki)
• Trzynaście – powieść kryminalna Marcina Świetlickiego
• Trzynaście kotów – antologia opowiadań o kotach autorstwa polskich pisarzy science fiction i fantasy, z czarnym kotem na okładce
• Trzynastka – postać z serialu Dr House
• 13 – album Blur
• 13 – album The Doors
• 13 – album Waldemara Kasty
• 13 – album Six Feet Under
• 13 – album Black Sabbath
• TH1RT3EN – album Megadeth
• Black 13 – utwór zespołu Exodus z płyty Blood In, Blood Out
• Trzynaście powodów – amerykański serial emitowany na platformie Netflix. Powstał na podstawie powieści Jaya Ashera o tym samym tytule.
• Trzynaście (na szczęście) – książka poetycka Krzysztofa Ogonowskiego obejmująca trzynaście obrazów i wierszy nagrodzonych na Międzynarodowym Biennale Malarskim we Władywostoku w 2013 roku. Zbiór dotyczy końca współczesnej cywilizacji i początku kształtowania się nowego okresu

Liczba 13 wspomniana jest w Biblii 23 razy:

• 13 Adar mieli zginąć Żydzi w Babilonie (Est 3,13; Est 8,12; Est 9,1; Est 9,17; Est 9,18
• 13 dnia pierwszego miesiąca wydano dekret królewski nakazujący zgładzenie Żydów w Babilonie (Est 3,12)
• 13 roku królowie Sodomy, Gomory, Admy, Seboim oraz Soar zbuntowali się przeciw Kedorlaomerowi (Gen 14,4)
• 13 lat miał Izmael, kiedy został obrzezany (Gen 17,25)
• 13 młodych cielców(Lb 29,13) oraz trzynaście miar najczystszej mąki (Lb 29,14) ma być złożonych w ofierze podczas pierwszego dnia święta Namiotów
• 13 miast otrzymali potomkowie Aarona (Joz 21,4; Joz 21,19)
• 13 miast otrzymali potomkowie Gerszona (Joz 21,6; Joz 21,33; 1Krn 6,47)
• 13 miast otrzymali potomkowie Beniamina (1Krn 6,45)
• 13 lat budował Salomon swój pałac (1Krl 7,1)
• 13 los padł na Chuppę (1Krn 24,13)
• 13 było braci i synów Chosy (1Krn 26,11)
• 13 roku panowania Jozjasza, Jahwe zwrócił się do Jeremiasza (1Jr 1,2; 1Jr 25,3)
• 13 łokci miała głębokość bramy wschodniej Świątyni Jerozolimskiej w wizji proroka Ezechiela (Ez 40,11)

13 jako pechowa liczba

Istnieje wiele teorii dlaczego liczba 13 oraz piątek trzynastego są uważane za nieszczęśliwe:

• pierwotni ludzie potrafili liczyć tylko do 12 (10 palców i 2 nogi) i pierwsza wyższa liczba 13 była symbolem czegoś strasznego i niemożliwego do zrozumienia,
• Kodeks Hammurabiego miał nie zawierać 13 prawa, jednakże w oryginalnym kodeksie prawa nie były numerowane,
• starożytni Egipcjanie wierzyli, że 13 etapem życia człowieka jest życie wieczne, co z czasem uległo zniekształceniu jak symbol śmierci i nieszczęścia,
• mitologia nordycka opisuje ucztę na której do dwunastu biesiadników dołączył Loki, który doprowadził do śmierci Baldura,
• starożytni Rzymianie uważali 13 za symbol śmierci, zniszczenia oraz nieszczęścia,
• podczas Ostatniej Wieczerzy przy stole zasiadało 13 osób (Jezus i dwunastu apostołów),
• Templariusze zostali uwięzieni w piątek 13 października 1307 roku, i pamięć tego dnia przetrwała jako symbol nieszczęścia (teoria ta została rozpropagowana przez książkę Kod Leonarda da Vinci),
• publikacja książki Thomasa Lawsona „Friday, the Thirteenth” w 1907 roku, spowodowała pojawienie się przesądu.

Przesąd związany z 13 pojawił się dopiero w XVIII lub w końcu XIX wieku. Wiara w piątek 13. jako szczególnie nieszczęśliwy dzień jest najbardziej rozpowszechnionym przesądem w Stanach Zjednoczonych i jest obecna w innych krajach cywilizacji zachodniej.

13 jako szczęśliwa liczba

Choć 13 jest uważana za pechową w wielu kulturach, nie wszyscy się z tym zgadzają. W niektórych kulturach, jak np. w Chinach,  pechową liczbą jest 4. We Włoszech 13 jest postrzegana jako szczęśliwa liczba.

Oto kilka przykładów filmów, w których motyw pechowej liczby 13 został wykorzystany:

1. "Piątek trzynastego" (Friday the 13th, 1980): To klasyczny horror, który stał się znany dzięki postaci Jasona Voorheesa. Liczba 13 w tytule odnosi się do dnia, w którym miał miejsce morderczy odjazd, co wzmocniło przekonanie o negatywnym charakterze tej daty.

2. "Thirteen Ghosts" (2001): Film ten opowiada historię o dziedziczeniu po ekscentrycznym wujku domu, w którym znajduje się kolekcja uwięzionych duchów. Liczba 13 odnosi się do ilości duchów zamkniętych wewnątrz budynku.

3. "Apollo 13" (1995): Chociaż to nie jest horror czy thriller, tytuł tego filmu opowiada o nieudanym misji księżycowej, co może dodatkowo podkreślać negatywne skojarzenia z liczbą 13.

4. "13 Ghosts" (1960): To remake filmu z 1960 roku, który opowiada o dziedziczeniu nawiedzonego domu, w którym znajduje się 12 duchów oraz tajemnicza trzynasta istota.

5. "The 13th Warrior" (1999): Ten film oparty na powieści "Eaters of the Dead" Michaela Crichtona opowiada o wikingu, który staje się trzynastym wojownikiem w grupie wikingów walczących z tajemniczym wrogiem.

6. "Thir13en Ghosts" (2001): Inny film o zbiorze duchów uwięzionych w nawiedzonym domu, których liczba sięga 13.

7. "13 Sins" (2014): Thriller opowiada o mężczyźnie, który zostaje wciągnięty w grę, gdzie musi wykonywać coraz bardziej ekstremalne i niebezpieczne zadania, by wygrać dużą sumę pieniędzy.

8. "The Thirteenth Floor" (1999): Science fiction opowiada o eksperymentach związanych z wirtualną rzeczywistością, a tytuł odnosi się do tajemniczego trzynastego piętra w fikcyjnym świecie.

9. "Thirteen Women" (1932): Film kryminalny z wątkami nadprzyrodzonymi, w którym kobieta planuje zemstę na trzynastu kobietach, które w przeszłości ją wyśmiewały.

10. "13 Dead Men" (2003): Film opowiada o byłym więźniu, który zostaje zwerbowany do tajnej misji, w której bierze udział 13 mężczyzn.

Te filmy ilustrują różnorodne podejścia do wykorzystania motywu pechowej liczby 13 w różnych gatunkach filmowych. Przywołują one napięcie, grozę lub tajemnicę, wykorzystując przekonanie kulturowe jako narzędzie narracyjne.