Neumann John Von
ur: 28 grudnia 1903 w Budapeszcie - Węgry
zm: 8 lutego 1957 w Waszyngtonie - USA
John von Neumann, inicjator budowy współczesnych maszyn matematycznych, urodził się 28 grudnia 1903 r. w Budapeszcie. Obdarzony był nadzwyczajną pamięcią i od wczesnej młodości wykazywał niezwykłe zdolności i zamiłowanie do nauk ścisłych. Studiował na Uniwersytecie Berlińskim najpierw chemie, następnie matematykę. Odbył też studia w Technische Hochschule w Zurychu i na uniwersytecie w Budapeszcie. W bardzo młodym wieku, bo już w 1927 roku, został prywatnym docentem na uniwersytecie w Berlinie, a następnie wykładał na uniwersytecie w Hamburgu. Otrzymawszy zaproszenie na wygłoszenie cyklu wykładów na uniwersytecie w Princeton, wyjechał w 1930 roku do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, gdzie pozostał do końca życia.
Zainteresowania i publikacje Neumanna obejmowały wiele dziedzin matematyki, ale początkowo miały charakter raczej teoretyczny. Zajmuje się teorią funkcji rzeczywistych, logiką matematyczną, teorią miary, geometrią, ogólną topologią, teorią ergodyczną, problemami związanymi z pierścieniami operatorów, teorią kwantów. W pracach nad rachunkiem prawdopodobieństwa interesował się rozwojem teorii gier i matematyki gospodarczej. Pod koniec lat trzydziestych zajmują go problemy hydrodynamiki teoretycznej i w związku z tym wiele czasu poświęca rozwiązaniom równań różniczkowych za pomocą znanych metod analitycznych.
W okresie gdy zaczęła światu zagrażać wojna, Neumann pracuje nad zastosowaniem matematyki w fizyce. W szczególności poświęca się zagadnieniom hydrodynamiki wzajemnego oddziaływania fal uderzeniowych - niezmiernie ważnym dla celów wojskowych.
Zagadnienia te wymagały dużej liczby obliczeń i to, między innymi, było przyczyną skierowania zainteresowań Neumanna na maszyny matematyczne. Stał się on czołowym znawcą i propagatorem używania elektrycznych maszyn matematycznych do rozwiązywania nierozstrzygniętych jeszcze problemów naukowych. Zmodyfikował i ulepszył maszynę Eniac, zbudowaną w Filadelfii dla Ballistic Research Laboratories of Army Ordnance. Pracuje w Waszyngtonie, Los Alamos i innych miejscowościach na terenie Stanów Zjednoczonych, odbywa wiele konferencji z uczonymi. Po wojnie współpracował z grupą wybranych matematyków i inżynierów i zbudował eksperymentalny kalkulator elektronowy w Institute for Advanced Study pod nazwą Joniac. Ciekawe jest, że opracowanie planu maszyny zostało oparte na pewnych czynnościach mózgu ludzkiego. Neumann specjalnie studiował neurologię oraz psychiatrie, które doprowadziły go do przekonania, że w maszynach elektrycznych można naśladować pewne uproszczone modele mózgu ludzkiego.
Nawał zajęć sprawia, że uczony może pisać prace naukowe tylko w nocy lub wczesnym rankiem. Próbował rozwiązać szereg problemów za pomocą obliczeń maszyn matematycznych, z których korzystał także przy rozwiązywaniu wielu zagadnień rozwijającej się fizyki jądrowej. Neumann ściśle współpracował z laboratoriami Komisji do Spraw Energii Atomowej, a w 1952 roku został członkiem Ogólnego Komitetu Doradczego AEC.
W dniu 15 marca 1955 roku Neumann został zaprzysiężony na stanowisko członka Komisji do Spraw Energii Atomowej i w maju osiedlił się z żoną na stałe w Waszyngtonie. W sierpniu tegoż roku nastąpiły pierwsze objawy choroby raka kości.
Na początku 1955 roku Neumann otrzymał zaproszenie Fundacji Sillimana do wygłoszenia wykładów na uniwersytecie w Yale w trymestrze wiosennym 1956 roku. Zaproszenie to uważane jest w Stanach Zjednoczonych za wybitne wyróżnienie, ponieważ mogą je otrzymać tylko uczeni światowej sławy. Tradycja wymaga wydania wykładów w formie książkowej pod auspicjami uniwersytetu w Yale. Neumann intensywnie zabrał się do opracowania tematu wykładu i napisał ostatnią swą pracę pod tytułem "Maszyna matematyczna i mózg ludzki".
Od stycznia 1956 r. zmuszony jest używać wózka inwalidzkiego, z którego korzysta podczas, zebrań naukowych i w biurze. W początkach kwietnia Neumann zostaje przewieziony do szpitala Wallera Reeda, gdzie mimo zanikania sił w dalszym ciągu pracuje nad rękopisem, którego niestety nie ukończył.
W dniu 8 lutego 1957 roku Neumann zakończył życie. Uniwersytet w Yale dla uczczenia pamięci wybitnego uczonego wydał drukiem (przetłumaczoną na język polski PWN, 1963) książkę "Maszyna elektryczna i mózg ludzki" w serii publikacji Wykładów Sillimanowskich.
