Pappus z Aleksandrii
ur: 290
zm: 350
Autorem, którego prace stanowią cenne źródło do historii matematyki greckiej epoki hellenistycznej, jest Pappus (właśc. Pappos) z Aleksandrii. W swych dziełach cytuje on około trzydziestu matematyków starożytności, omawia ich dzieła, zaopatruje komentarzami oraz uzupłnia własnymi elementami.
To właśnie Pappus pisze o Euklidesie jako o człowieku bardzo skromnym, łagodnym i utalentowanym. Od Pappusa dowiadujemy się także, iż Archimedes napisał do króla Syrakuz, swego krewnego, list, w którym donosił, iż można przy użyciu małej siły poruszyć duży ciężar, co więcej, opierając się na swoich rozważaniach twierdził, że mógłby poruszyć całą Ziemię, gdyby istniała jakaś druga Ziemia, na której mógłby się oprzeć. Przy tej okazji miał wypowiedzieć znamienne zdanie: "Daj mi punkt o-parcia, a poruszę Ziemię". W swoich dziełach Pappus pisał także, iż prace Archimedesa dotyczące mechaniki ukazały się pod tytułem "O ciężarach" lub "O dźwigniach" i miały zawierać teorię środka ciężkości ciał rozpatrywanego jako punkt, w którym ciało podparte zachowuje równowagę.
Pappus jest również autorem komentarza do znanego dzieła ("Almagest") wielkiego astronoma, matematyka i geografa, Klaudiusza Ptolemeusza (II w. n.e.). W komentarzu tym opisuje Pappus zjawisko zaćmienia Słońca, które obserwował w dniu 18 października 320 r. Informacja ta jest niezwykle ważna, gdyż dzięki niej znamy okres, w którym ów Grek żył i działał. Pappus pracował w Aleksandrii, dlatego też miał dostęp do słynnej Biblioteki, w której zgromadzone były dzieła wybitnych autorów. Twórczość Pappusa nie ograniczała się tylko do komentowania tych dzieł, choć i ta praca ma dla nas niebagatelne znaczenie. Dzięki niej bowiem znamy autorów, tytuły oraz fragmenty wielu zaginionych dzieł znakomitych matematyków starożytności. Ponadto Pappus usystematyzował i uzupełnił osiągnięcia geometryczne swych poprzedników w 8 księgach traktatu pt. "Synagogę" ("Zbiór matematyczny").
Pierwsza i druga księga (obie zaginęły) poświęcone były arytmetyce greckiej. Trzecia zawiera historię zagadnień podwojenia sześcianu i podziału kąta na trzy części (trysekcja kąta) wraz z oryginalnym rozwiązaniem pierwszego. Ponadto podaje Pappus w tej księdze przykłady konstrukcji równoległoboków o bokach większych od boków danych figur, lecz mniejszej powierzchni, wreszcie nowe konstrukcje pięciu wielościanów foremnych wpisanych daną kulę.
W księdze czwartej zamieszcza autor uogólnienie twierdzenie Pitagorasa, w piątej natomiast omawia zagadnienia figur izoperimetrycznych (tj. figur o jednakowych obwodach). Przy tej okazji pisze, iż ze wszystkich figur płaskich o równym obwodzie największą powierzchnię ma koło. Pappus zauważa w tej księdze, iż świat ma kształt kuli, "najwspalniejszego" i największego z ciał o takiej samej powierzchni, lecz filozofom nie udało się jeszcze udowodnić, że kula ma większą objętość niż każdy z foremnych wielościanów o równej powierzchni. Szóstą księgę swej "Synagogę" poświęca Pappus astronomii, siódma natomiast stanowi komentarz do prac Apoloniusza z Pergi, w tym także do jego "przycięć stożkowych"
W księdze tej Pappus sporo miejsca poświęca metodom (analizie i syntezie) stosowanym przez uczonych starożytnych w ich procesach badawczych. Ostatnia część "Zbioru matematycznego" dotyczy mechaniki. Pappus jest autorem szeregu innych prac, mędzy innymi dzieła pt. "Chronographia mathematike", w którym zapoczątkował notację algebraiczną. Niestety, prace te bezpowrotnie zaginęły.
Pappus jest ostatnim znakomitym geometrą greckim z wielkiego, promieniującego kulturą na cały ówczesny świat ośrodka aleksandryjskiego. Po jego śmierci Aleksandria nie wydała już twórców tej rangi, co najwyżej bardziej lub mniej utalentowanych kontynuatorów. Do najznakomitszych należy bohaterka wielu powieści, filozof, matematyk, astronom i lekarz, Hypatia. Jest ona autorką komentarzy do dzieł Diofantosa i Apoloniusza. Znanym komentatorem był także Proklos, który był duszą szkoły neoplatońskiej w Atenach, autor komentarzy do Euklidesa, oraz Eudemos, na. którego powołuje się Proklos, który żył około 335 r. p.n.e., współcześnie z Arystotelesem, od którego dowiadujemy się o pracach Hipokratesa.
